«ΟΥΚ ΕΛΑΤΤΩ ΠΑΡΑΔΩΣΩ»

O ΟΡΚΟΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο Όρκος των Αθηναίων ήταν ο όρκος που έδιναν οι Αθηναίοι έφηβοι κατά την ενηλικίωσή τους, όταν έπαιρναν τα όπλα. Οι Αθηναίοι, όταν γίνονταν 18 ετών έπρεπε να υπηρετήσουν στρατιώτες για δύο χρόνια. Σε επίσημη τελετή, παρουσιάζονταν στην εκκλησία του δήμου στην Πνύκα, αναγράφονταν στους καταλόγους των πολιτών (ληξιαρχικόν γραμματείον) και τους χορηγούνταν ένα δόρυ και μια ασπίδα. Η τελετή αυτή συχνά συνδυάζονταν με θεατρικές εκδηλώσεις. Κατόπιν, ένοπλοι ανέβαιναν στην Ακρόπολη και κρατώντας ασπίδα έδιναν στο ιερό της Αγραύλου τον όρκο των Αθηναίων εφήβων. Ο όρκος διασώζεται από τον ρήτορα Λυκούργο και αναφέρεται από τον Δημοσθένη και τον Αριστοτέλη. Λέγεται μάλιστα πως ο όρκος γράφτηκε από τον ίδιο τον Σόλωνα, νομοθέτη των Αθηναίων.

Στον όρκο διακρίνουμε πρωτίστως την προσήλωση στον παραστάτη, κρίσιμο σημείο στον τρόπο διεξαγωγής της μάχης εκείνων των εποχών, τον σεβασμό στα ιερά, στην πατρίδα και στους νόμους.

Εν κατακλείδι αναφέρονται ως μάρτυρες θεοί, που προσδίδουν επισημότητα και κύρος στις ένορκες διαβεβαιώσεις των εφήβων.

Κρατώντας τα όπλα που του εμπιστευόταν η Πατρίδα, ο Αθηναίος έφηβος μπροστά στο ναό της Αγραύλου έδινε τον όρκο :

Ου καταισχυνώ τα όπλα τα ιερά,

ουδ' εγκαταλείψω τον παραστάτη αυτών, ότω αν στοιχίσω.

Αμυνώ δε και υπέρ ιερών και οσίων

και μόνος και μετά πολλών.

Την πατρίδα ουκ ελάττω παραδώσω, πλείω δε και αρείω όσοις αν παραδέξωμαι.

Και ευηκοήσω των αεί κρινόντων,

και τοις θεσμοίς τοις ιδρυμένοις πείσομαι, και ούστινας αν άλλους το πλήθος ιδρύσηται ομοφρόνως.

Και αν τις αναιρεί τους θεσμούς ή μη πείθηται, ουκ επιτρέψω,

αμυνώ δε και μόνος και μετά πολλών.

Και ιερά τα πάτρια τιμήσω.

Ίστορες θεοί τούτων

Αγραυλος, Ενιάλιος, Aρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αυξώ, Ηγεμόνη

-

Στην νέα ελληνική:

Δε θα ντροπιάσω τα όπλα μου,

ούτε θα εγκαταλείψω τον συμπολεμιστή μου

όπου κι αν ταχθώ να πολεμήσω,

θα υπερασπίζω τα ιερά και τα όσια,

και μόνος και με πολλούς,

και την πατρίδα δε θα παραδώσω μικρότερη,

αλλά μεγαλύτερη και πολεμικότερη απ' όση θα μου παραδοθεί.

Θα πιστεύω στους Θεούς

και στους ισχύοντες νόμους θα υπακούω,

και σε όσους άλλους νόμιμα θεσπισθούν.

Κι αν κάποιος αναιρέσει ή αμφισβητήσει

τους θεσμούς δεν θα το επιτρέψω,

θα τον πολεμήσω είτε μόνος είτε με όλους.

Και τις ιερές παρακαταθήκες των πατέρων θα τιμήσω.

Μάρτυρές μου οι θεοί

Αγραυλος, Ενυάλιος, Aρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αυξώ, Ηγεμόνη

Καί λίγα ενημερωτικά:

Άγραυλος: Ήταν κόρη τού κόρη τού βασιλέως τής Αττικής Κέκροπος καί τής γυναίκας του Αγραύλου, αδελφή δέ τής Έρσης καί τής Πανδρόσου. Θυσιάστηκε υπέρ τής πατρίδος της κατακρημνισθείσα από τήν Ακρόπολη κάποτε πού η Αθήνα δέχτηκε εχθρική επιδρομή. Πρός τιμήν της οι Αθηναίοι ίδρυσαν ιερόν στήν θέση πού σκοτώθηκε κάτω απ' τό βόρειο τείχος όπου ο βράχος σχηματίζει πολλά σπήλαια. Ένα απ' αυτά αφιερώθηκε στήν Άγραυλο καί θέσπισαν ώστε νά δίνεται σ' αυτό ο καταπληκτικός όρκος τών Αθηναίων εφήβων υπέρ τής Πατρίδος

Ηγεμόνη: Ήταν χθονία θεότης, πού αργότερα ταυτίστηκε μέ τήν Άρτεμι, η οποία έλαβε καί τό επίθετο Ηγεμόνη. Μέ αυτό τό όνομα λατρευόταν η Άρτεμις στήν Σπάρτη, στήν Αρκαδία, στήν Τεγέα , στήν Αμβρακία, στήν Αιτωλία καί αλλού. Κατ΄άλλη εκδοχή ήταν αδελφή τής χάριτος Αυξούς, η οποία οδηγεί, ηγείται καί ετιμάτο στήν Αθήνα

Θαλλώ: Ήταν μία από τίς Ώρες γιά τούς Αθηναίους. Προσωποποιούσε τήν βλάστηση τής ανοίξεως καί συνεπώς τό κάλλος όταν είναι στήν ακμή του. Η άλλη Ώρα γιά τούς Αθηναίους ήταν η Καρπώ πού προσωποποιούσε τήν ωρίμανση τού θέρους

Αυξώ: Ήταν μία από τίς Χάριτες γιά τούς Αθηναίους καί συμβόλιζε τήν αύξηση, τήν ανάπτυξη

Αναφέρονται επίσης καί ως τρείς Ώρες οι κόρες τού Διός καί τής Θέμιδος οι οποίες ήσαν η Θαλλώ, η Αυξώ καί η Καρπώ. Πάντως λατρευόνταν στήν Αθήνα μέ εξαιρετικές τιμές