ΚΟΡΩΝΟΙΟΣ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ ΑΦΑΙΡΟΥΜΕ ΑΓΚΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΑ. ΤΙ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥΜΕ;

Αλλάζει συνεχώς ο «χάρτης» της καθημερινότητας. Εκατομμύρια πολίτες σε όλον τον κόσμο λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού έχουν αναγκαστεί να ζουν με νέα δεδομένα. Ζούμε και θα ζήσουμε κοσμογονικές αλλαγές, δεν χωράει καμία αμφιβολία. Κάνεις δεν γνωρίζει προς ώρας ποιες θα είναι οι ανθρώπινες σχέσεις εφόσον λήξει ο συναγερμός της πανδημίας.

Η πανδημία του Covid-19 δεν έχει μόνο οικονομικές και υγειονομικές επιπτώσεις, αλλά έχει και κοινωνικές. Οι αγκαλιές, τα φιλιά, οι χειραψίες, αποτελούν πλέον απαγορευμένες συνήθειες. Όλοι μας προτιμάμε ένα νεύμα, ένα διαπεραστικό βλέμμα, έναν χαιρετισμό με αγκώνες, μια χειραψία με γροθιά ή τίποτα απολύτως προκειμένου να περιορίσουμε τη σωματική επαφή με άλλους ανθρώπους. Σε όλον τον κόσμο οι πολίτες έχουν αλλάξει τις συνήθειές τους στον εργασιακό χώρο, στο σπίτι, στο φιλικό περιβάλλον, στις κοινωνικές εκδηλώσεις προκειμένου να μειώσουν τον κίνδυνο μόλυνσης. Αυστηροί περιορισμοί, αυξημένες απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας καθώς και νέες συμπεριφορές έχουν εισβάλλει βίαια και έχουν υιοθετηθεί από όλους για την προστασία του κοινωνικού συνόλου.

Για λόγους υγειονομικής ασφάλειας, απομακρυνθήκαμε από τους συγγενείς, τους φίλους, τους αγαπημένους μας και από το χώρο εργασίας μας. Και το πιο παράλογο; Απομακρυνθήκαμε για τα καλό μας και για το καλό τους! Η κοινωνική μας ζωή έχει θυσιαστεί στο βωμό της λεγόμενης «κοινωνικής αποστασιοποίησης». Μια ολόκληρη κοινωνία βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάμεσα σε υποχονδρία και κατάθλιψη.

Χάθηκε το συναίσθημα. Την προσωπική επαφή έχει αντικαταστήσει πλέον η αλματώδης αύξηση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας. Το φλερτ έχει αντικατασταθεί με μηνύματα στο facebook και sms. Τα συναισθήματα αντικαταστάθηκαν από απρόσωπα προσωπάκια στο διαδίκτυο. Η τηλεργασία έκανε αιχμαλώτους στους τέσσερις τοίχους ενός σπιτιού χιλιάδες εργαζόμενους οδηγώντας σε εργασιακή απομόνωση. Η τηλ-εκπαίδευση οδήγησε πολλούς μαθητές στην απουσία ανταλλαγής εποικοδομητικών απόψεων αλλά στην έλλειψη της παρέας και της κοινωνικής συναναστροφής.

Στο σημείο αυτό γεννάται ένα ζωτικής σημασίας ερώτημα: Θα αντικαταστήσουμε τα συναισθήματα με τα μηχανήματα;

Ιστορικά, η παρούσα κατάσταση δεν είναι κάτι καινοφανές σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είναι η πρώτη φορά που η χειραψία ή το φιλί πλήττονται από μία πανδημία. Το φιλί στο μάγουλο, για παράδειγμα, σταμάτησε την εποχή της πανώλης τον 14ο αιώνα ακριβώς λόγω της μεταδοτικότητας της νόσου, κι άρχισε να επανεμφανίζεται κατά μία εκδοχή ύστερα από τη Γαλλική Επανάσταση ή κατά μία άλλη ύστερα από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ανθρώπινη επαφή είναι τόσο παλιά όσο και το ανθρώπινο είδος. Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν ιστορικά πολλά είδη χαιρετισμού, όπως η ελαφρά υπόκλιση, η ανάταση του χεριού, το ύψωμα του καπέλου, το χειροφίλημα στις γυναίκες, εντούτοις η χειραψία, αλλά και το φιλί στο μάγουλο, είναι εκείνα τα οποία κατά κύριο λόγο έχουν επικρατήσει στον δυτικό και όχι μόνο κόσμο.

Σήμερα, αναγκαζόμαστε να επαναπροσδιορίσουμε τους τρόπους επικοινωνίας μας, ενσωματώνοντας νέες συνήθειες. Η κατάσταση αυτή συμφώνα με πολλούς κοινωνιολόγους προκαλεί φόβο, αμηχανία, αβεβαιότητα. Όλοι κρυπτόμενοι πλέον πίσω από μία μάσκα απομονωνόμαστε και κλεινόμαστε όλο και περισσότερο στον εαυτό μας. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι πόσο δύσκολη θα είναι η επάνοδος στην προηγούμενη φυσιολογική κατάσταση αλλά και πόσο θα μοιάζει με την προ-κορωνοιού εποχή; Τι αποτύπωμα θα έχει αφήσει η πανδημία στις ψυχές όλων μας; Τι θα θεωρούμε κοινωνικά σωστό ως προς τον τρόπο κοινωνικής μας συμπεριφοράς και τι λάθος; Υπάρχει περίπτωση να ποινικοποιήσουμε εσαεί ακόμη και την αγκαλιά; Τι άνθρωποι θα είμαστε μετά από αυτό; Ποσό ανθρώπινα θα φερόμαστε; Θα υπάρχουν άραγε συναισθήματα μέσα μας η θα έχουμε γίνει μια μάζα απρόσωπη που θα λειτουργεί μηχανικά; η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων θα πετάξει από πάνω της τη μάσκα με ευκολία και θα οδηγηθεί σε μία έκρηξη κοινωνικότητας η θα έχει συνηθίσει τον κοινωνικό απομονωτισμό;

Ιστορικά, πάντοτε η ανθρωπότητα διένυε δύσκολες περιόδους. Αυτό που αλλάζει είναι οι πρωταγωνιστές, οι συνθήκες αλλά και ο τρόπος που διαχειρίζεται η κάθε κοινωνία και ο κάθε πολίτης τις καταστάσεις αυτές.

Η πολιτεία λοιπόν εν προκειμένω, δεν πρέπει να μείνει αμέτοχη. Οι ευθύνες είναι τεράστιες. Οφείλει να μεριμνήσει στη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων οι οποίες θα κατευθύνονται προς την ενίσχυση της ειρηνικής κοινωνικής συνύπαρξης προκειμένου να μην βουλιάξουμε στη λήθη των ανθρωπίνων συναισθημάτων. Οφείλει να ενεργοποιήσει την κοινωνική αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων. Οφείλει να ποτίσει με ασφάλεια και εμπιστοσύνη το κοινωνικό σύνολο για να λειτουργεί σωστά όπως κάθε ζωντανός οργανισμός. Γιατί αυτό είναι ο άνθρωπος σε αντίθεση με τα μηχανήματα. Ένας ζωντανός οργανισμός γεμάτος συναισθήματα. Αυτό δεν αλλάζει και δεν πρέπει να αλλάξει. Κάθε Πολιτεία, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, οφείλει να αναλογιστεί σε τι είδους κοινωνία αποβλέπει μετά από αυτήν την υγειονομική κρίση: σε μια κοινωνία ενεργή και σκεπτόμενη ή σε μια κοινωνία αποχαυνωμένη και κατευθυνόμενη; Σε μια κοινωνία με αξίες και ιδανικά, χτισμένα από την αρχή σε γερά θεμέλια, ή σε μια κοινωνία αποσαρθρωμένη και πλήρως «στρατιωτικοποιηµένη»;

Μα πρωτίστως πρέπει ο καθένας ξεχωριστά να αναλογιστεί ποια κατεύθυνση θέλει να ακολουθήσει μετά από αυτόν τον υγειονομικό «Γολγοθά»: θα αποζητά την συμμετοχή στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα βάζοντας ένα λιθαράκι βελτίωσης της καθημερινής τους πραγματικότητας ή θα συνεχίσει να επιρρίπτει ευθύνες στους άλλους με αποτέλεσμα να αποφασίζουν πάντα άλλοι για εκείνον χωρίς εκείνον; θα έχει κάνει την απαιτούμενη εσωτερική ενδοσκόπηση προκειμένου να εκφράζει συναισθήματα προερχόμενα από καλοσύνη ή θα επιλέξει την προ-κορωνοιου συμπεριφορά αδιαφορώντας για το πραγματικό εγώ και κατ’ επέκταση για τους άλλους.

Είναι η πανδημία τελικά η αρχή μιας μεγάλης ανατροπής; Και εάν ναι, που θα οδηγήσει;

Σύμφωνα με έρευνες διακεκριμένων πανεπιστημίων, ενδέχεται να κριθεί απαραίτητο να τηρηθούν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης μέχρι το 2022, σε περίπτωση που αποτελεσματικά φάρμακα ή ένα εμβόλιο κατά του κoρονοϊού δεν βρεθούν μέχρι τότε. Μέχρι τότε, αφαιρούμε φιλιά και αγκαλιές από την ζωή μας. Τι όμως προσθέτουμε;

Σε αυτό το μεσοδιάστημα, μέχρι να νικήσουμε ολοκληρωτικά αυτόν αόρατο «εχθρό», είναι καθήκον όλων να προστατευόμαστε και να προστατεύουμε τους συμπολίτες μας. Να τηρούμε ευλαβικά τους κανόνες υγιεινής και να έχουμε το αίσθημα της συλλογικής και ατομικής ευθύνης. Μέχρι τότε, χρειαζόμαστε την απαραίτητη απόσταση αλλά όχι την αποστασιοποίηση. Μέχρι τότε, χρειαζόμαστε την αλληλεγγύη αλλά όχι την απομάκρυνση.

Μετά όμως τι; Τι θα ακολουθήσει μετά από αυτήν την υγειονομική μπόρα; Σίγουρα δεν θα είναι όπως πριν. Άλλωστε ζούμε το μεταίχμιο σημαντικών αλλαγών σε όλο τον πλανήτη. Επουδενί όμως δεν θα πρέπει να αλλάξει η κοινωνική μας συμπεριφορά μετά την ‘’εξολόθρευση’’ του φονικού ιού. Οφείλουμε να εξαλείψουμε κάθε αποτύπωμα του ιού στην κοινωνική μας ζωή. Δεν πρέπει να αφήσουμε τον κορωνοϊό να «μολύνει» την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Τα φιλιά, οι αγκαλιές, η προσωπική επαφή αποτελούσαν ανέκαθεν το «φάρμακο» στις ανθρώπινες σχέσεις. Χωρίς αυτά δεν υπάρχει καμία γιατρειά σε αυτό που αποκαλούμε ανθρώπινο πόνο, ανθρώπινη μοναξιά. Ο άνθρωπος χρειάζεται το χάδι, το φιλί, την παρηγοριά για να επιβιώσει.

Και πάλι όμως αυτό είναι στο χέρι του καθενός. Γι αυτό λοιπόν πρέπει να έχουμε προνοήσει και προετοιμαστεί κατάλληλα ώστε στα νέα κοινωνικά πρωτόκολλα συμπεριφοράς που θα έρθουν να επιβληθούν μετά το πέρας της πανδημίας, να απουσιάζουν οι λέξεις ‘’εικονική κοινωνία’’ και ‘’ψηφιακή κοινωνία’’. Η κοινωνία, όπως άλλωστε ετυμολογικά σημαίνει είναι ‘’ένα σύνολο ανθρώπων’’ και όχι σύνολο μηχανημάτων. Είναι δικαίωμα του καθενός να ζει στην αληθινή πραγματικότητα που πλαισιώνεται από το άγγιγμα, τη σωματική επαφή, και όχι σε μια εικονική πραγματικότητα που μόνο ψεύτικο κόσμο χωρίς συναισθήματα μπορεί να προσφέρει.

Στο χέρι μας είναι τι θα προσθέσουμε –μετά τη πανδημία- στη ζωή μας μετά την αφαίρεση των φιλιών και των αγκαλιών και εάν θέλουμε να εξακολουθήσουμε να είμαστε άνθρωποι σε απόσταση.